سندرم باروتروما اختلالی است که در اثر تغییرات فشار محیطی بر فضاهای حاوی هوا در بدن ایجاد میشود. با توجه به افزایش فعالیتهای مرتبط با تغییرات فشار، مانند غواصی، پرواز و تهویه مکانیکی، درک این سندرم برای متخصصان حوزه سلامت، غواصان، خلبانان و سایر افراد در معرض خطر بسیار مهم است. متخصصان سمعک ترنم ، به بررسی جنبههای مختلف این اختلال میپردازند و به ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری و مدیریت آن میپردازند.
سندروم باروتروما چیست؟
سندروم باروتروما، که به عنوان آسیب ناشی از تغییر فشار نیز شناخته میشود، به آسیبهای فیزیکی اطلاق میشود که در اثر تغییرات ناگهانی و شدید فشار محیطی در فضاهای حاوی هوا در بدن انسان ایجاد میشود. این تغییرات فشار میتوانند در حین فعالیتهایی مانند غواصی، پرواز، صعود به ارتفاعات و حتی در برخی روشهای درمانی پزشکی رخ دهند. باروتروما میتواند اندامهای مختلفی را تحت تأثیر قرار دهد، اما شایعترین نواحی آسیبدیده گوشها، سینوسها و ریهها هستند.

بیشتر بخوانید: ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش چیست؟
انواع سندروم باروتروما
باروتروما یک آسیب فیزیکی است که زمانی رخ میدهد که فشار هوا در داخل بدن شما با فشار هوای محیط اطراف شما متفاوت باشد. این اختلاف فشار میتواند به بافتهای بدن شما، به ویژه در گوشها، سینوسها و ریهها آسیب برساند.
باروتروما گوش
شایعترین نوع باروتروما است که در آن، فشار هوا در گوش میانی با فشار هوای محیط اطراف یکسان نمیشود. این امر میتواند منجر به درد، احساس پری در گوش، وزوز گوش، کاهش شنوایی و حتی پارگی پرده گوش شود.
باروتروما سینوسی
زمانی رخ میدهد که فشار هوا در سینوسها با فشار هوای محیط اطراف یکسان نمیشود. این امر میتواند منجر به درد صورت، سردرد، خونریزی بینی و عفونت سینوسی شود.
باروتروما ریوی
جدیترین نوع باروتروما است که در آن، ریهها به دلیل تغییرات سریع فشار هوا آسیب میبینند. این امر میتواند منجر به آمبولی هوا، پنوموتوراکس و سایر عوارض خطرناک شود.
باروتروما گوارشی
این نوع باروتروما کمتر شایع است و زمانی رخ میدهد که گازهای موجود در معده و روده به دلیل تغییرات فشار هوا منبسط یا منقبض میشوند. این امر میتواند منجر به درد شکم و نفخ شود.
علل بروز باروتروما
باروتروما، آسیبی است که به دلیل تغییرات فشار هوا یا آب در فضاهای حاوی هوا در بدن رخ میدهد. این عارضه زمانی اتفاق میافتد که فشار هوای داخل بدن با فشار هوای محیط اطراف همخوانی نداشته باشد. از جمله علل شایع باروتروما میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییرات ناگهانی فشار هوا
تغییرات ناگهانی فشار هوا، به ویژه در حین پرواز، غواصی یا صعود به ارتفاعات، میتواند منجر به باروتروما شود. این عارضه زمانی رخ میدهد که فشار هوا در گوش میانی با فشار محیط اطراف همخوانی نداشته باشد. شیپور استاش، که گوش میانی را به پشت گلو متصل میکند، وظیفه تنظیم این فشار را بر عهده دارد. هنگامی که فشار هوا به سرعت تغییر میکند، شیپور استاش ممکن است نتواند به موقع واکنش نشان دهد و این عدم تعادل فشار، به پرده گوش آسیب وارد میکند.
انسداد لولههای استاش یا سینوسها
شیپور استاش، مجرایی است که گوش میانی را به پشت گلو متصل میکند و به تنظیم فشار هوا در گوش میانی کمک میکند. اگر این مجرا به دلیل عفونت، آلرژی یا سایر عوامل مسدود شود، فشار هوا در گوش میانی نمیتواند به درستی تنظیم شود و باروتروما رخ میدهد.
سینوسها، حفرههای پر از هوا در استخوانهای صورت هستند که به مجرای بینی متصل میشوند. اگر این مجاری به دلیل عفونت یا آلرژی مسدود شوند، فشار هوا در سینوسها نمیتواند به درستی تنظیم شود و باروتروما رخ میدهد.
فعالیتهای زیر آب (غواصی، شنا، پرواز)
فعالیتهای زیر آب مانند غواصی و شنا و همچنین پرواز، میتوانند به دلیل تغییرات سریع فشار هوا یا آب، منجر به باروتروما شوند. این عارضه زمانی رخ میدهد که فشار هوای داخل گوش میانی با فشار محیط اطراف یکسان نباشد، و این عدم تعادل فشار میتواند به پرده گوش و سایر ساختارهای ظریف گوش آسیب برساند. برای جلوگیری از باروتروما، توصیه میشود که هنگام غواصی و فرود هواپیما، به آرامی فشار را متعادل کنید، مثلاً با بلعیدن آب دهان یا خمیازه کشیدن.
مشکلات زمینهای پزشکی
اختلالات عملکردی شیپور استاش، مانند آلرژیهای مزمن، سینوزیت، یا پولیپهای بینی، توانایی گوش میانی را برای تنظیم فشار مختل کرده و خطر آسیب را افزایش میدهند. همچنین، افرادی که سابقه عفونتهای مکرر گوش میانی یا جراحیهای گوش دارند، ممکن است بافتهای حساستری داشته باشند که در برابر تغییرات فشار آسیبپذیرتر هستند. علاوه بر این، بیماریهای عصبی-عضلانی که بر عملکرد عضلات مرتبط با شیپور استاش تأثیر میگذارند، میتوانند خطر باروتروما را افزایش دهند. در نهایت، ناهنجاریهای مادرزادی در ساختار گوش میانی یا شیپور استاش نیز میتوانند افراد را مستعد باروتروما کنند.
علائم سندروم باروتروما
باروتروما، که به عنوان آسیب ناشی از تغییر فشار نیز شناخته میشود، میتواند در نقاط مختلف بدن رخ دهد، اما شایعترین علائم آن در گوشها، سینوسها و ریهها ظاهر میشود.
- در گوش، علائم باروتروما شامل درد گوش، احساس پری یا گرفتگی در گوش، وزوز گوش، کاهش شنوایی و در موارد شدید، پارگی پرده گوش و خونریزی است.
- در سینوسها، این عارضه میتواند منجر به درد و فشار در صورت، خونریزی بینی و در موارد نادر، عفونت سینوس شود.
- باروترومای ریوی، که بیشتر در غواصان دیده میشود، میتواند باعث تنگی نفس، درد قفسه سینه و در موارد جدی، پارگی ریه شود. این علائم زمانی بروز میکنند که فشار هوای داخل بدن با فشار محیط اطراف همخوانی نداشته باشد و این عدم تعادل، به بافتها و اندامها آسیب وارد کند.
روشهای تشخیص سندروم باروتروما
تشخیص سندروم باروتروما، نیازمند ارزیابی دقیق علائم و نشانههای بالینی و همچنین استفاده از روشهای تشخیصی تخصصی است. پزشکان متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) و متخصصین ریه، با بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی کامل، و انجام آزمایشهای تصویربرداری مانند سیتیاسکن و امآرآی، قادر به تشخیص دقیق این سندروم هستند.
همچنین، تستهای عملکرد ریوی و تستهای شنوایی نیز میتوانند در شناسایی میزان و نوع آسیبهای ناشی از باروتروما کمککننده باشند. در نهایت، تشخیص دقیق و بهموقع این سندروم، امکان ارائه درمانهای مناسب و پیشگیری از عوارض جدی را فراهم میسازد.
پیشگیری از باروتروما
پیشگیری از باروتروما، که آسیب ناشی از تغییرات فشار هوا در گوش میانی است، با رعایت چند نکته کلیدی امکانپذیر است. ما در ادامه روش های پیشگیری از این عارضه را برایتان شرح می دهیم.
تکنیکهای یکسانسازی فشار
این تکنیکها شامل مانور والسالوا (دمیدن آرام در حالی که بینی و دهان بسته است)، مانور توینبی (قورت دادن آب دهان در حالی که بینی بسته است)، و مانور فرنزِل (حرکت دادن زبان به سمت عقب و بالا در حالی که بینی بسته است) میشوند.
هدف از این مانورها، باز کردن لوله استاش و متعادل کردن فشار گوش میانی با فشار محیط است. علاوه بر این، قورت دادن مکرر آب دهان، جویدن آدامس و خمیازه کشیدن نیز میتوانند به یکسانسازی فشار کمک کنند.
استفاده از داروهای ضد احتقان
استفاده از داروهای ضد احتقان، به ویژه قبل از تغییرات سریع فشار هوا مانند پرواز یا غواصی، میتواند در پیشگیری از باروتروما مؤثر باشد. این داروها با کاهش تورم در مجاری بینی و شیپور استاش، به تعادل فشار هوا در گوش میانی کمک میکنند.
رعایت نکات هنگام غواصی یا پرواز
برای پیشگیری از باروتروما در هنگام غواصی و پرواز، رعایت نکات کلیدی ضروری است.
- در غواصی، حرکت آهسته و مداوم، همراه با مانورهای متعادلسازی فشار گوش (مانند والسالوا) و اجتناب از نزول با احتقان بینی، مهم است.
- در پرواز، استفاده از اسپریهای ضد احتقان بینی قبل از پرواز، جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات برای تحریک بلع و باز کردن شیپور استاش، و اجتناب از خوابیدن در هنگام فرود، میتواند از باروتروما جلوگیری کند.
- در صورت وجود علائم عفونت گوش یا سینوس، به تعویق انداختن غواصی یا پرواز توصیه میشود.
نقش شرایط جسمانی در پیشگیری
افرادی که دچار آلرژی، سرماخوردگی یا عفونتهای سینوسی هستند، بیشتر در معرض خطر باروتروما قرار دارند، زیرا این شرایط میتوانند باعث انسداد شیپور استاش و عدم تعادل فشار در گوش میانی شوند. همچنین، افرادی که سابقه مشکلات گوش یا جراحی گوش دارند، باید احتیاط بیشتری در برابر تغییرات فشار هوا یا آب داشته باشند.
روشهای درمان باروتروما
درمانهای اولیه شامل روشهای خانگی مانند مانور والسالوا (گرفتن بینی و فوت کردن ملایم)، جویدن آدامس یا خمیازه کشیدن برای تنظیم فشار گوش میانی است. در موارد خفیف، این اقدامات کافی بوده و علائم به مرور زمان بهبود مییابند. با این حال، در صورت بروز علائم شدیدتر یا عدم بهبودی، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک ممکن است داروهای ضد احتقان، آنتیهیستامینها یا کورتیکواستروئیدها را برای کاهش التهاب و تورم تجویز کند. در ادامه تمامی روش های درمان این عارضه را برایتان توضیح می دهیم.
مراقبتهای خانگی
مراقبتهای خانگی برای درمان باروتروما، که اغلب در اثر تغییرات ناگهانی فشار هوا در هنگام پرواز یا غواصی رخ میدهد، عمدتاً بر کاهش درد و ناراحتی و کمک به باز شدن شیپور استاش تمرکز دارد. برای این منظور، میتوانید از تکنیکهای زیر استفاده کنید:
- مانور والسالوا، که شامل بستن بینی و دهان و تلاش برای بیرون دادن هوا است، میتواند به باز شدن شیپور استاش کمک کند.
- همچنین، جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات میتواند با تحریک بلع، به باز شدن شیپور استاش کمک کند.
- استفاده از قطرههای بینی ضد احتقان نیز میتواند در کاهش تورم و باز کردن مجاری بینی موثر باشد.
- در صورت احساس درد، میتوانید از مسکنهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- علاوه بر این، قرار دادن کمپرس گرم روی گوش میتواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
داروهای مورد استفاده
داروهای ضد احتقان خوراکی یا اسپریهای بینی میتوانند به باز شدن شیپور استاش و کاهش فشار کمک کنند. داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن نیز برای کنترل درد تجویز میشوند. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را برای کاهش التهاب و آنتیبیوتیکها را در صورت وجود عفونت تجویز کند.
درمانهای پزشکی پیشرفته
درمانهای پزشکی پیشرفته برای باروتروما، که آسیب ناشی از تغییر فشار هوا یا آب است، شامل روشهای نوینی مانند استفاده از استروئیدهای داخل گوشی برای کاهش التهاب و تسریع بهبودی، جراحیهای کم تهاجمی برای ترمیم پرده گوش پارهشده، و استفاده از تکنیکهای تصویربرداری پیشرفته برای تشخیص دقیقتر آسیبها میشود.
اکسیژن درمانی در موارد شدید
اکسیژن درمانی با فشار بالا (HBOT) به عنوان یک روش درمانی کلیدی در موارد شدید باروتروما، به ویژه باروترومای ریوی، مطرح میشود. در این روش، بیمار در یک محفظه تحت فشار اکسیژن خالص تنفس میکند که باعث افزایش چشمگیر سطح اکسیژن در خون و بافتها میشود. این افزایش اکسیژن رسانی، حبابهای گاز نیتروژن را که در اثر تغییرات فشار ایجاد شدهاند، کوچک و حل میکند و به ترمیم بافتهای آسیبدیده کمک میکند. HBOT به عنوان یک درمان استاندارد طلایی در مدیریت باروترومای شدید شناخته شده است و میتواند به طور قابل توجهی عوارض و پیامدهای ناشی از این آسیب را کاهش دهد.
سخن پایانی
در پایان این مقاله، اطلاعات مفیدی از سندرم باروتروما، از علل و علائم آن گرفته تا روشهای پیشگیری و درمان، به دست آوردیم. این عارضه، که ناشی از تغییرات فشار محیطی است، میتواند طیف وسیعی از مشکلات را، به ویژه در گوش میانی و سینوسها، ایجاد کند. با آگاهی از عوامل خطر و رعایت نکات ایمنی، میتوان از بروز باروتروما جلوگیری کرد و در صورت بروز، با مراجعه به موقع به پزشک، از عوارض جدی آن پیشگیری نمود.
