شنوایی، نقش بی‌بدیلی در برقراری ارتباط با دنیای پیرامون، یادگیری، لذت بردن از صداها و حفظ تعادل ایفا می‌کند. کاهش یا از دست دادن این توانایی، که با عنوان کم شنوایی شناخته می‌شود، میتواند تاثیرات عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد. کم شنوایی طیف وسیعی دارد و میتواند درجات مختلفی از خفیف تا عمیق را شامل شود. همچنین، انواع گوناگونی از کم شنوایی وجود دارد که هر کدام علت، محل درگیری در سیستم شنوایی و ویژگی‌های خاص خود را دارند. شناخت این انواع به درک بهتر مشکلات شنوایی، تشخیص دقیق و انتخاب روش‌های درمانی و توانبخشی مناسب کمک شایانی می‌کند. در این مطلب از مجموعه تخصصی خرید انواع سمعک ترنم به بررسی جامع انواع کم شنوایی می‌پردازیم.
کم شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss)
کم شنوایی انتقالی زمانی رخ می‌دهد که صدا به درستی از گوش خارجی و میانی به گوش داخلی منتقل نشود. در واقع، مانعی در مسیر عبور امواج صوتی وجود دارد که از رسیدن کامل و واضح صدا به حلزون گوش جلوگیری می‌کند. این نوع کم شنوایی معمولاً با مشکلات پزشکی قابل درمان مرتبط است و اغلب موقتی می‌باشد.
بیشتر بخوانید: کم شنوایی آمیخته چیست؟
علل کم شنوایی انتقالی
علل متعددی می‌توانند منجر به کم شنوایی انتقالی شوند.
- عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) یکی از شایع‌ترین دلایل، به ویژه در کودکان، است که باعث تجمع مایع در فضای گوش میانی و اختلال در حرکت پرده گوش و استخوانچه‌های کوچک شنوایی می‌شود.
- جرم بیش از حد گوش (سرومن) نیز میتواند مجرای گوش خارجی را مسدود کرده و از رسیدن صدا به پرده گوش جلوگیری کند.
- سوراخ شدن پرده گوش در اثر ضربه، عفونت یا تغییرات ناگهانی فشار هوا نیز میتواند منجر به کم شنوایی انتقالی شود.
- مشکلات ساختاری در گوش خارجی یا میانی، مانند تنگی مجرای گوش یا اختلال در استخوانچه‌های شنوایی (مانند اتواسکلروز که باعث تثبیت استخوان رکابی می‌شود)، می‌توانند از انتقال صحیح صدا جلوگیری کنند.
- وجود تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در گوش خارجی یا میانی نیز از علل نادرتر این نوع کم شنوایی محسوب می‌شوند.
نشانه‌های کم شنوایی انتقالی چیست؟
افراد مبتلا به کم شنوایی انتقالی معمولاً احساس می‌کنند که صداها خفه و دور به نظر می‌رسند. آن‌ها ممکن است در محیط‌های پر سر و صدا بهتر بشنوند، زیرا در این شرایط، صداهای بلندتر راحت‌تر از مانع عبور می‌کنند. همچنین، ممکن است احساس پری یا فشار در گوش داشته باشند. در برخی موارد، به ویژه در صورت وجود عفونت، درد گوش و خروج ترشحات نیز ممکن است مشاهده شود. این افراد معمولاً در شنیدن صداهای بم دچار مشکل بیشتری هستند.
درمان کم شنوایی انتقالی چگونه است؟
روش‌های درمان کم شنوایی انتقالی بسته به علت زمینه‌ای آن متفاوت است.
- در بسیاری از موارد، با درمان علت اصلی، شنوایی به حالت طبیعی باز می‌گردد. برای مثال، عفونت گوش میانی معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود و جرم گوش با شستشو یا ساکشن توسط متخصص گوش و حلق و بینی برداشته می‌شود.
- در صورت سوراخ شدن پرده گوش، ممکن است به مرور زمان خود به خود ترمیم شود یا نیاز به جراحی ترمیمی (تیمپانوپلاستی) داشته باشد.
- در مواردی مانند اتواسکلروز یا مشکلات ساختاری استخوانچه‌های شنوایی، جراحی میتواند با ترمیم یا جایگزینی استخوانچه‌های آسیب‌دیده، شنوایی را بهبود بخشد.
- استفاده از سمعک نیز میتواند به طور موقت یا دائم به افراد مبتلا به کم شنوایی انتقالی کمک کند تا صداها را بهتر بشنوند.
کم شنوایی حسی-عصبی
کم شنوایی حسی-عصبی ناشی از آسیب به ساختارهای گوش داخلی، به ویژه حلزون گوش (که مسئول تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های الکتریکی است) یا عصب شنوایی (که این سیگنال‌ها را به مغز منتقل می‌کند) می‌باشد. این نوع کم شنوایی اغلب دائمی است و معمولاً ناشی از آسیب به سلول‌های مویی ظریف درون حلزون گوش است. علل کم شنوایی حسی-عصبی بسیار متنوع هستند.
- افزایش سن (پیرگوشی یا Presbycusis) یکی از شایع‌ترین علل است که به تدریج باعث تخریب سلول‌های مویی می‌شود.
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بلند (کم شنوایی ناشی از صوت یا Noise-Induced Hearing Loss) نیز میتواند آسیب جدی به این سلول‌ها وارد کند.
- عوامل ژنتیکی و ارثی نقش مهمی در بروز برخی از انواع کم شنوایی حسی-عصبی مادرزادی یا دیررس دارند.
- عفونت‌های ویروسی مانند سرخجه، اوریون و مننژیت می‌توانند به گوش داخلی آسیب برسانند.
- برخی داروها (اتوتوکسیک) نیز می‌توانند عوارض جانبی بر روی شنوایی داشته باشند.
- بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های خودایمنی نیز می‌توانند خطر ابتلا به کم شنوایی حسی-عصبی را افزایش دهند
- تومور عصب شنوایی (نوروم آکوستیک) یک علت نادر اما مهم است که میتواند باعث کم شنوایی یک طرفه شود.
- ضربه به سر نیز میتواند به گوش داخلی یا عصب شنوایی آسیب برساند.
کم شنوایی حسی-عصبی درمان می شود؟
در بسیاری از موارد، کم شنوایی حسی-عصبی دائمی است و درمان قطعی برای بازگرداندن شنوایی از دست رفته وجود ندارد. با این حال، روش‌های مختلفی برای مدیریت و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این نوع کم شنوایی در دسترس است.
- استفاده از سمعک یکی از رایج‌ترین و موثرترین راهکارها است که با تقویت صداها، به فرد کمک می‌کند تا بهتر بشنود.
- برای کم شنوایی‌های عمیق حسی-عصبی، به ویژه در مواردی که سمعک کارایی لازم را ندارد، کاشت حلزون شنوایی یک گزینه درمانی پیشرفته است که با تحریک مستقیم عصب شنوایی، امکان درک صدا را فراهم می‌کند.
- توانبخشی شنوایی نیز نقش مهمی در کمک به افراد برای سازگاری با کم شنوایی و بهبود مهارت‌های ارتباطی دارد.
- درمان کم شنوایی خفیف نیز اغلب با استفاده از سمعکهای ظریف و کمحجم یا راهکارهای توانبخشی شنوایی انجام می‌گیرد تا از پیشرفت آن جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود یابد.
کم شنوایی آمیخته (Mixed Hearing Loss)
کم شنوایی آمیخته ترکیبی از هر دو نوع کم شنوایی انتقالی و حسی-عصبی است. در این حالت، هم مشکلی در انتقال صدا از گوش خارجی و میانی به گوش داخلی وجود دارد و هم آسیب به ساختارهای گوش داخلی یا عصب شنوایی وارد شده است.
کم شنوایی آمیخته میتواند ناشی از وجود همزمان علل کم شنوایی انتقالی و حسی-عصبی باشد. برای مثال، فردی ممکن است به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صدای بلند دچار کم شنوایی حسی-عصبی شود و در عین حال به دلیل عفونت گوش میانی، یک جزء انتقالی نیز به مشکل شنوایی او اضافه شود.
اختلال طیف نوروپاتی شنوایی
نوروپاتی شنوایی یا اختلال طیف نوروپاتی شنوایی یک وضعیت پیچیده است که در آن صدا به طور معمول وارد گوش داخلی می‌شود، اما انتقال سیگنال‌های عصبی از گوش داخلی به مغز مختل می‌شود. به عبارت دیگر، حلزون گوش ممکن است به درستی کار کند و حتی پاسخ‌های شنوایی طبیعی در تست‌های گوش داخلی ثبت شود، اما مغز نمی‌تواند اطلاعات صوتی را به درستی پردازش کند. علل دقیق نوروپاتی شنوایی هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
سایر انواع کم شنوایی
علاوه بر دسته‌بندی‌های اصلی ذکر شده، انواع دیگری از کم شنوایی نیز وجود دارند که کمتر شایع هستند اما شناخت آن‌ها نیز اهمیت دارد.
کم شنوایی ناگهانی
کم شنوایی ناگهانی به از دست دادن سریع شنوایی، معمولاً در یک گوش و در عرض چند ساعت یا چند روز گفته می‌شود. این یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و نیاز به ارزیابی و درمان فوری دارد. علت دقیق کم شنوایی ناگهانی در بسیاری از موارد ناشناخته است (ایدیوپاتیک)، اما عواملی مانند عفونت‌های ویروسی، مشکلات عروقی، بیماری‌های خودایمنی و اختلالات عصبی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. درمان معمولاً شامل استفاده از کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب است و هرچه درمان زودتر آغاز شود، احتمال بهبودی بیشتر است.
کم شنوایی شغلی
کم شنوایی شغلی نوعی کم شنوایی ناشی از صوت است که در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بلند در محیط کار ایجاد می‌شود. این نوع کم شنوایی معمولاً تدریجی و پیشرونده است و در ابتدا فرکانس‌های بالا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیشگیری از کم شنوایی شغلی از طریق استفاده از وسایل حفاظت شنوایی، کاهش سطح صدا در محیط کار و انجام دوره‌های ارزیابی شنوایی منظم بسیار مهم است.
کم شنوایی مرکزی
کم شنوایی مرکزی ناشی از آسیب به مسیرهای شنوایی در مغز است، نه در گوش داخلی یا عصب شنوایی. در این حالت، صدا به درستی به مغز می‌رسد، اما مغز در پردازش و تفسیر اطلاعات صوتی دچار مشکل است. علل کم شنوایی مرکزی میتواند شامل سکته مغزی، ضربه مغزی، تومورهای مغزی و بیماری‌های دمیلینه‌کننده مانند مولتیپل اسکلروزیس باشد. نشانه‌های آن میتواند شامل مشکل در درک گفتار، به ویژه در حضور نویز، و مشکل در تشخیص جهت صدا باشد. درمان کم شنوایی مرکزی معمولاً بر توانبخشی شنوایی و راهکارهای جبرانی تمرکز دارد.
سخن پایانی
شناخت انواع مختلف کم شنوایی، از انتقالی و حسی-عصبی گرفته تا آمیخته و نوروپاتی شنوایی، اولین گام در تشخیص دقیق، مدیریت موثر و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این عارضه است. پیشرفت‌های علم پزشکی و فناوری‌های شنوایی، امکانات متعددی را برای کمک به افراد با درجات مختلف کم شنوایی فراهم کرده است. از سمعکهای پیشرفته و کاشت حلزون شنوایی گرفته تا روش‌های توانبخشی و راهکارهای ارتباطی، همواره امید به بهبود شنوایی و ارتقای سطح تعاملات اجتماعی برای این افراد وجود دارد.
سوالات متداول
1. آیا کم شنوایی خفیف نیاز به درمان دارد؟
حتی کم شنوایی خفیف نیز میتواند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی در ارتباطات روزمره، خستگی ذهنی و کاهش تمرکز شود. درمان کم شنوایی خفیف معمولاً شامل استفاده از سمعکهای ظریف و کمحجم یا راهکارهای توانبخشی شنوایی است که میتواند به بهبود شنوایی و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کند.
2. تفاوت بین کم شنوایی انتقالی و حسی-عصبی چیست؟
کم شنوایی انتقالی ناشی از مشکل در انتقال صدا از گوش خارجی و میانی به گوش داخلی است و معمولاً با درمان‌های پزشکی یا جراحی قابل بهبود است. در مقابل، کم شنوایی حسی-عصبی ناشی از آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی است و اغلب دائمی می‌باشد. درمان این نوع کم شنوایی معمولاً شامل استفاده از سمعک یا کاشت حلزون شنوایی است.
3. آیا وزوز گوش همیشه نشانه کم شنوایی است؟
وزوز گوش به معنای شنیدن صداهای غیرواقعی در گوش یا سر است و میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. در بسیاری از موارد، وزوز گوش با کم شنوایی همراه است، به ویژه کم شنوایی حسی-عصبی. با این حال، وزوز گوش میتواند به تنهایی و بدون وجود کم شنوایی نیز رخ دهد و ناشی از عوامل دیگری مانند استرس، عفونت گوش، مصرف برخی داروها یا مشکلات عروقی باشد. در صورت تجربه وزوز گوش، مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی برای تشخیص علت و دریافت درمان مناسب ضروری است.
