قبل از هر چیزی باید برایتان توضیح دهیم که ماستوئید گوش کجاست؟ ماستوئید قسمتی از استخوان جمجمه است که در پشت گوش قرار دارد. ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش، یک بیماری جدی است که در اثر گسترش عفونت گوش میانی به استخوان ماستوئید ایجاد می‌شود. درد استخوان ماستوئید گوش میتواند در هر سنی رخ دهد، اما در کودکان شایعتر است. ماستوئیدیت در صورت عدم درمان میتواند عوارض جدی و حتی تهدیدکننده زندگی ایجاد کند. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بسیار مهم است. همچنین، در برخی موارد، مشکلات شنوایی ناشی از این بیماری ممکن است نیاز به خرید انواع سمعک را ضروری کند.
ماستوئید گوش کجاست؟
استخوان ماستوئید، بخشی از استخوان گیجگاهی جمجمه است که در پشت گوش قرار دارد. این استخوان دارای ساختار اسفنجی و حاوی سلول‌های هوایی است که با گوش میانی ارتباط دارند. این سلول‌های هوایی به تهویه و تخلیه مایعات از گوش میانی کمک می‌کنند. اما در صورت عفونت گوش میانی، این سلول‌ها می‌توانند آلوده شده و منجر به ماستوئیدیت شوند.
بیشتر بخوانید: لابیرنتیت (التهاب گوش داخلی) چیست؟
علت ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش
شایع‌ترین علت ماستوئیدیت، عدم درمان یا درمان نامناسب عفونت گوش میانی است. باکتری‌های موجود در گوش میانی می‌توانند به استخوان ماستوئید گسترش یافته و باعث عفونت شوند. سایر علل نادرتر ماستوئیدیت عبارتند از:
- کلستئاتوم: یک رشد غیرطبیعی پوست در گوش میانی که میتواند باعث انسداد و عفونت شود.
- ضربه به سر: در موارد نادر، ضربه به سر میتواند باعث شکستگی استخوان ماستوئید و عفونت شود.
- بیماری‌های خود ایمنی: برخی از بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث التهاب استخوان ماستوئید شوند.
نشانه ها و علائم عفونت استخوان پشت گوش
ماستوئیدیت، عفونت استخوان ماستوئید است که در پشت گوش قرار دارد و معمولاً به عنوان عارضه‌ای از عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) بروز می‌کند. این عارضه در صورت عدم درمان مناسب عفونت گوش میانی، میتواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود.
علائم ماستوئیدیت در بزرگسالان
در بزرگسالان، علائم ماستوئیدیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درد و حساسیت در پشت گوش: این درد ممکن است به صورت ضربان‌دار یا مداوم باشد و با لمس ناحیه ماستوئید تشدید شود.
تورم و قرمزی پشت گوش: ناحیه ماستوئید ممکن است متورم، قرمز و گرم شود.
تب: افزایش دمای بدن یکی از علائم شایع عفونت است.
ترشح از گوش: ممکن است ترشحات چرکی یا بدبو از گوش خارج شود.
کاهش شنوایی: عفونت میتواند باعث کاهش شنوایی در گوش مبتلا شود.
سردرد: سردرد نیز از علائم احتمالی ماستوئیدیت است.
علائم ماستوئیدیت در کودکان
در کودکان، علائم ماستوئیدیت ممکن است کمی متفاوت باشد و شامل موارد زیر شود:
- کودکان مبتلا به ماستوئیدیت ممکن است بی‌قرار و بدخلق شوند و به طور مداوم گریه کنند.
- تب بالا یکی از علائم اصلی در کودکان است.
- ترشحات چرکی یا خونی از گوش میتواند مشاهده شود.
- ناحیه ماستوئید ممکن است متورم و قرمز شود.
- کودک ممکن است به صداها واکنش نشان ندهد یا به نظر برسد که شنوایی‌اش کاهش یافته است.
- کودک ممکن است به طور مداوم گوش خود را بکشد یا لمس کند.
- بی‌قراری و درد می‌توانند باعث مشکلات خواب در کودکان شوند.
عوامل خطر و دلایل بروز ماستوئیدیت
ماستوئیدیت، عفونت استخوان ماستوئید، معمولاً به عنوان عارضه ای از عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) ایجاد می شود.
- عوامل خطر اصلی شامل درمان ناکافی یا تاخیری اوتیت مدیا، به ویژه در کودکان، و وجود کلستئاتوم (توده غیرسرطانی در گوش میانی) است.
- سیستم ایمنی ضعیف، ناهنجاری های آناتومیک گوش و سابقه خانوادگی نیز می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
- باکتری های شایع درگیر عبارتند از استرپتوکوک پنومونیه، استرپتوکوک پیوژنز و استافیلوکوک اورئوس.
- در موارد نادر، ماستوئیدیت می تواند ناشی از عفونت های قارچی یا مایکوباکتریایی باشد. عدم درمان به موقع ماستوئیدیت می تواند منجر به عوارض جدی مانند مننژیت، آبسه مغزی و فلج صورت شود.
تشخیص ماستوئیدیت
تشخیص زودهنگام و دقیق این بیماری برای جلوگیری از عوارض جدی بسیار حائز اهمیت است. در ادامه، به بررسی جامع و تخصصی روش‌های تشخیص ماستوئیدیت می‌پردازیم.
معاینه بالینی
معاینه بالینی دقیق توسط پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، اولین و مهم‌ترین گام در تشخیص ماستوئیدیت است. پزشک با بررسی علائم و نشانه‌های زیر، به احتمال ابتلا به این بیماری پی می‌برد:
تورم و قرمزی پشت گوش: این علامت، نشان‌دهنده التهاب و عفونت در استخوان ماستوئید است.
درد و حساسیت به لمس پشت گوش: درد هنگام لمس ناحیه ماستوئید، از علائم شایع این بیماری است.
تب: افزایش دمای بدن، نشان‌دهنده وجود عفونت در بدن است.
ترشح از گوش: ترشحات چرکی و بدبو از گوش، میتواند ناشی از عفونت گوش میانی و ماستوئیدیت باشد.
کاهش شنوایی: عفونت میتواند باعث اختلال در عملکرد گوش میانی و کاهش شنوایی شود.
علائم عمومی عفونت: سردرد، بی‌قراری و تحریک‌پذیری نیز ممکن است در بیماران مبتلا به ماستوئیدیت مشاهده شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
برای تأیید تشخیص ماستوئیدیت و بررسی وسعت عفونت، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری زیر را تجویز کند:
سی‌تی اسکن (CT scan)
سی‌تی اسکن، روشی دقیق برای بررسی استخوان ماستوئید و تشخیص عفونت و تخریب استخوان است. این روش، اطلاعات دقیقی از وسعت عفونت و وجود آبسه در ناحیه ماستوئید ارائه می‌دهد.
ام‌آرآی (MRI)
ام‌آرآی، روشی حساس برای بررسی بافت‌های نرم اطراف استخوان ماستوئید و تشخیص عوارض احتمالی مانند آبسه مغزی است. این روش، به‌ویژه در مواردی که علائم عصبی وجود دارد، مفید است.
رادیوگرافی جمجمه
در برخی موارد، ممکن است از رادیوگرافی جمجمه برای بررسی استخوان ماستوئید استفاده شود، اما سی‌تی اسکن و ام‌آرآی، روش‌های دقیق‌تری هستند.
آزمایش‌های آزمایشگاهی
آزمایش‌های آزمایشگاهی زیر، به بررسی وجود عفونت در بدن و تعیین نوع باکتری عامل عفونت کمک می‌کنند:
شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش، تعداد گلبول‌های سفید خون را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش تعداد گلبول‌های سفید، نشان‌دهنده وجود عفونت در بدن است.
کشت ترشحات گوش: این آزمایش، نوع باکتری عامل عفونت را مشخص می‌کند و به انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب برای درمان کمک می‌کند.
سایر روش‌های تشخیصی
در برخی موارد، ممکن است از روش‌های تشخیصی زیر نیز استفاده شود:
- شنوایی سنجی میزان شنوایی بیمار را اندازه‌گیری می‌کند و به بررسی تأثیر عفونت بر شنوایی کمک می‌کند.
- تمپانومتری عملکرد پرده گوش و گوش میانی را بررسی می‌کند.
- در مواردی که احتمال مننژیت وجود دارد، ممکن است پونکسیون کمری برای بررسی مایع مغزی نخاعی انجام شود.
درمان ماستوئیدیت
ماستوئیدیت، عفونت استخوان ماستوئید که در پشت گوش قرار دارد، میتواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. درمان به موقع و مناسب، کلید جلوگیری از این عوارض است.
درمان دارویی و آنتی‌بیوتیکی
در مراحل اولیه ماستوئیدیت، درمان دارویی و آنتی‌بیوتیکی خط اول درمان محسوب می‌شود. هدف از این درمان، کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن به سایر قسمت‌های بدن است. آنتی‌بیوتیک‌های وریدی به مدت چند هفته در بیمارستان تجویز می‌شوند و پس از آن، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای تکمیل دوره درمان تجویز می‌شوند.
درمان جراحی ماستوئیدیت
در صورتی که درمان دارویی و آنتی‌بیوتیکی موثر نباشد یا عفونت به استخوان ماستوئید گسترش یافته باشد، جراحی ضروری است. هدف از جراحی، تخلیه چرک و بافت‌های عفونی از استخوان ماستوئید و جلوگیری از گسترش عفونت به سایر قسمت‌های بدن است.
مراقبت‌های بعد از درمان
پس از اتمام دوره درمان دارویی یا جراحی، مراقبت‌های بعد از درمان اهمیت زیادی دارد. این مراقبت‌ها شامل پیگیری منظم با پزشک، مصرف داروهای تجویز شده، و رعایت بهداشت گوش است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های شنوایی برای بررسی میزان آسیب به شنوایی باشد. همچنین، لازم است از ورود آب به گوش در طول دوره بهبودی خودداری شود.
عوارض و خطرات ماستوئیدیت
ماستوئیدیت، عفونت استخوان ماستوئید که در پشت گوش قرار دارد، اگر به موقع و به طور کامل درمان نشود، میتواند عوارض جدی و گاهی خطرناکی ایجاد کند. این عوارض شامل موارد زیر است:
کم شنوایی
عفونت میتواند به گوش میانی و داخلی گسترش یابد و باعث کاهش شنوایی انتقالی و حسی-عصبی شود. در موارد شدید، حتی ممکن است منجر به ناشنوایی کامل شود.
مننژیت
گسترش عفونت به پرده‌های مغزی (مننژ) میتواند منجر به مننژیت شود، یک عفونت خطرناک و بالقوه کشنده.
آبسه مغزی
تجمع چرک در مغز به دلیل عفونت ماستوئید میتواند منجر به آبسه مغزی شود، که یک وضعیت اورژانسی پزشکی است.
فلج صورت
عفونت میتواند به عصب صورت آسیب برساند و منجر به فلج عضلات صورت شود.
شوک سپتیک
در موارد نادر، عفونت میتواند به جریان خون گسترش یابد و منجر به سپسیس یا شوک سپتیک شود، یک وضعیت تهدید کننده زندگی.
عفونت استخوان پتروس
گسترش عفونت به استخوان پتروس که در مجاورت ماستوئید قرار دارد.
ترومبوز سینوس سیگموئید
عفونت می تواند باعث ایجاد لخته خون در سینوس سیگموئید شود.
سرگیجه و عدم تعادل
عفونت می تواند باعث آسیب گوش داخلی و مجاری نیم دایره ای شود که باعث ایجاد سرگیجه و مشکلات تعادلی می شود.
بنابراین، تشخیص و درمان به موقع ماستوئیدیت بسیار مهم است تا از بروز این عوارض جدی جلوگیری شود.
پیشگیری از عفونت استخوان گوش
عفونت‌های گوش میانی، به‌ویژه در کودکان، شایع‌ترین علت استئومیلیت ماستوئید هستند. بنابراین، تشخیص و درمان سریع این عفونت‌ها با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب، تحت نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی، از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت بهداشت فردی، از جمله شستشوی مرتب دست‌ها و پرهیز از وارد کردن اجسام خارجی به گوش، به کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های گوش کمک می‌کند. همچنین، مدیریت عوامل خطر مانند آلرژی‌ها و مشکلات تنفسی، که می‌توانند منجر به عفونت‌های گوش مکرر شوند، ضروری است.
ماستوئیدیت و تأثیر آن بر شنوایی
ماستوئیدیت، التهاب استخوان ماستوئید در پشت گوش، نه تنها یک بیماری دردناک است، بلکه میتواند تأثیرات جدی و طولانی‌مدتی بر شنوایی فرد داشته باشد. این بیماری که اغلب به دنبال عفونت گوش میانی رخ می‌دهد، میتواند باعث تجمع مایع و چرک در استخوان ماستوئید شود و در نتیجه، به ساختارهای ظریف گوش داخلی آسیب برساند. این آسیب میتواند منجر به کاهش شنوایی، وزوز گوش، و حتی سرگیجه شود. مکانیسم تأثیر ماستوئیدیت بر شنوایی پیچیده است؛ التهاب و عفونت میتواند به طور مستقیم به سلول‌های عصبی شنوایی آسیب برساند یا از طریق ایجاد فشار و اختلال در عملکرد استخوانچه‌های گوش میانی، انتقال صدا را مختل کند. در موارد شدید، گسترش عفونت به گوش داخلی و سیستم تعادلی میتواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
زمان مراجعه به پزشک
زمان مراجعه به پزشک برای ماستوئیدیت بسیار مهم است، زیرا تأخیر در درمان میتواند منجر به عوارض خطرناکی مانند مننژیت، آبسه مغزی و حتی مرگ شود. اگر علائمی مانند درد شدید گوش، تورم و قرمزی پشت گوش، تب بالا، سردرد، ترشح از گوش، کاهش شنوایی، گیجی یا تغییر در سطح هوشیاری را تجربه می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب با آنتی‌بیوتیک‌های وریدی و در صورت لزوم جراحی، کلید جلوگیری از عوارض جدی و حفظ سلامت شماست.
آیا ماستوئیدیت بعد از درمان عود می‌کند؟
بله، متأسفانه ماستوئیدیت، به ویژه نوع مزمن آن، میتواند پس از درمان نیز عود کند. این عود به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
درمان ناکامل عفونت اولیه
اگر عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) که عامل اصلی ماستوئیدیت است، به طور کامل درمان نشود، باکتری‌ها می‌توانند در استخوان ماستوئید باقی بمانند و عفونت را دوباره فعال کنند.
عوامل زمینه‌ای
برخی افراد به دلیل شرایط خاصی مانند نقص سیستم ایمنی، آلرژی‌های مزمن، یا مشکلات ساختاری در گوش، مستعد ابتلا به عفونت‌های مکرر گوش و در نتیجه، ماستوئیدیت عودکننده هستند.
تشکیل کلستئاتوم
کلستئاتوم، یک توده غیرسرطانی است که میتواند در گوش میانی و استخوان ماستوئید رشد کند و باعث عفونت‌های مکرر شود.
مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها
در برخی موارد، باکتری‌های عامل عفونت به آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در درمان اولیه مقاوم می‌شوند و این امر میتواند منجر به عود بیماری شود.
تفاوت ماستوئیدیت با سایر عفونت‌های گوش
ماستوئیدیت، عفونت استخوان ماستوئید که در پشت گوش قرار دارد، از نظر شدت و عوارض با سایر عفونت‌های گوش تفاوت قابل توجهی دارد.
- در حالی که عفونت‌های گوش میانی (اوتیت مدیا) و خارجی (اوتیت اکسترنال) معمولاً محدود به کانال گوش و پرده صماخ هستند، ماستوئیدیت میتواند به عمق استخوان نفوذ کند و عوارض جدی‌تری مانند آبسه مغزی، مننژیت یا حتی فلج صورت ایجاد کند.
- علائم ماستوئیدیت شامل درد شدید پشت گوش، تورم، قرمزی، تب و ترشح چرکی است که معمولاً در عفونت‌های دیگر گوش دیده نمی‌شود.
- همچنین، ماستوئیدیت اغلب به درمان‌های معمول عفونت گوش پاسخ نمی‌دهد و نیاز به آنتی‌بیوتیک‌های وریدی و در موارد شدید، جراحی دارد. تشخیص دقیق ماستوئیدیت از طریق معاینه فیزیکی، آزمایش خون و تصویربرداری مانند CT اسکن انجام می‌شود.
سخن پایانی
ماستوئیدیت یک بیماری جدی است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. با درمان مناسب، می‌توان از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کرد.
سوالات متداول
آیا ماستوئیدیت مسری است؟
خیر، ماستوئیدیت مسری نیست. اما عفونت گوش میانی که میتواند منجر به ماستوئیدیت شود، ممکن است مسری باشد.
آیا ماستوئیدیت میتواند باعث کاهش شنوایی دائمی شود؟
بله، در موارد شدید، ماستوئیدیت میتواند باعث آسیب به گوش داخلی و کاهش شنوایی دائمی شود.
آیا ماستوئیدیت در کودکان شایعتر است؟
ماستوئیدیت در کودکان شایعتر است زیرا آنها بیشتر در معرض عفونت گوش میانی هستند.
